Arap Alevilerinin Tarihi: Orta Çağ Halep Döneminden Türkiye Cumhuriyeti Dönemine

2017 M. Fuad Köprülü Kitap Ödülü Arap Alevileri; Kuzey Suriye ve Lübnan’ın yanı sıra Türkiye’nin güneyinde de önemli bir dinî azınlıktır; o kadar ki bugün savaşın parçaladığı Suriye’de sahip oldukları siyasi nüfuz alanlarının kapsamı, bölgenin siyasi karakterini belirleyici niteliktedir. Arap Alevilerinin Tarihi başlıklı çalışmasında Stefan Winter, Arap Alevi (Nusayri) mezhebinin onuncu yüzyılda doğuşundan Birinci Dünya Savaşı’nın hemen sonrasına, Suriye’de Fransız mandasının kurulmasına ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarına kadar Arap Alevilerinin hikâyesini tüm detaylarıyla ortaya koyuyor. Osmanlı dönemine ait zengin arşiv kayıtlarının yanı sıra birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanan Winter, Arap Alevilerinin iddia edildiği gibi tarih boyunca zulüm görmediklerini, aksine Suriye ve Türkiye taşra toplumunun ayrılmaz bir parçası olduklarını gösteriyor. Ayrıca Arap Alevilerinin inançları nedeniyle dışlanmak bir yana taşra idari düzeniyle tamamen bütünleştiğinin altını çizen yazar, bilhassa Osmanlı döneminde kıyı kesimlerindeki dağlık bölgelerin iktisaden gelişmesinin yarattığı yeni bir yerel eşraf ve aşiret liderleri sınıfının, on dokuzuncu yüzyılda eğitim, siyaset ve askerlik alanlarında gerçekleşen reformları destekleyerek yerleşim alanlarını geleneksel dağ sınırlarının ötesine genişlettiklerini ve bu anlamda yüzyıllar süren Sünni imparatorluk yönetiminde hakiki bir mezhep topluluğu olarak ortaya çıktıklarını iddia ediyor. Yaklaşık binyılı birincil kaynaklarla gözler önüne seren Arap Alevilerinin Tarihi, Arap Alevi toplumunun tarihi ile ilgili yeni ve göz ardı edilemeyecek bir anlatı ortaya koyuyor. “Winter, Osmanlı arşivlerini sistematik bir şekilde inceleyip Sünnilerin Arap Alevilerine zulmettiği efsanesini yıkarak Suriye’nin bugün yaşadığı trajediye ışık tutuyor.” Diana Darke, Times Literary Supplement “Arap Alevilerinin Tarihi, Arap Alevi tarihinin genel kabul görmüş acıklı versiyonuna ve bu versiyonun sürekli yalıtma ve baskıya odaklanma eğilimine saldıran çığır açıcı bir çalışma. Stefan Winter, Osmanlı arşivlerini didikleyerek Arap Alevileri ile ilgili yaygın pek çok efsaneyi çürütüyor. Bugün Suriye’de yaşanan trajik iç savaşı anlamak isteyen herkes, bu heyecan verici ve görkemli araştırmayı okumalı.” Joshua Landis, Oklahoma Üniversitesi “Arap Alevilerinin kökeni ve Osmanlı Suriye toplumundaki yeri üzerine bir çalışmaya gerçekten ihtiyaç vardı. İşte elinizdeki kitap bu boşluğu dolduruyor. Arap Alevilerinin Tarihi, Suriye’deki mezhep bölünmelerinin her iki tarafta yarattığı mitleri çürüterek bir mezhebin doğuşunu aydınlatıyor. Kapsam ve ayrıntı bakımından son derece zengin olan bu ufuk açıcı kitabı, Suriye’nin geçmişi ve bugünüyle ilgilenen herkes okumalı.” Bruce Masters, Wesleyan Üniversitesi “Winter, tarihsel açıdan çığır açıcı olduğu kadar Suriye’deki mevcut trajedi bağlamında okununca daha da etkileyici olan son derece önemli bir çalışma ortaya koymuş. Din ve mezhepçiliğin rolüne çok fazla vurgu yapan dar ufuklu Suriye tarih anlatılarının hatalarını önemli ölçüde düzelten bu kitap, son on beş yılda Suriye konulu çalışmalara yapılan en önemli katkılardan biri.” Max Weiss, Princeton Üniversitesi “Neredeyse binyılı kapsayan iddialı bir çalışma. Orta Doğu’daki mezhep döngüsünü kırmak hem başlı başına bir bilimsel başarı hem de Orta Doğu tarihi ve toplumuyla ilgilenen her akademisyen ve öğrencinin kütüphanesine hoş bir katkıdır… Arap Alevilerinin Tarihi, enfes bir tarih çalışması.” Behrooz Moazami, Sociology of Islam Tanıtım Metni